Montrö Sözleşmesi nedir, neden gündemde? Rusya, Ukrayna ve Türkiye başta olmak üzere Karadeniz için Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin anlamı nedir? İşte tüm merak edilenler!
Ukrayna savaşı şu ana kadar ne kadar kötü olsa da, 1936'da imzalanan uluslararası bir anlaşma savaşın daha da kötüleşmesini engelliyor.
Montrö Sözleşmesi Nedir? Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin Anlamı Nedir?
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye'ye, Rusya'nın önemli bir deniz kuvvetinin bulunduğu Karadeniz ile Akdeniz ve ötesi arasındaki su yolu üzerinde kontrol sağlıyor.
Karadeniz ile Akdeniz arasında deniz bağlantısını oluşturan Marmara Denizi'nin de aralarında bulunduğu Çanakkale ve İstanbul Boğazları'ndan sivil gemiler ile askeri savaş gemilerinin geçişine sınırlamalar getiriyor.
Avustralya, Bulgaristan, Fransa, Yunanistan, Japonya, Romanya, Yugoslavya, Birleşik Krallık, Sovyetler Birliği ve Türkiye tarafından imzalanan uluslararası anlaşma, Kasım 1936'dan bu yana yürürlüktedir.
Şimdi Montrö Sözleşmesi Ukrayna ihtilafında önemli bir rol oynuyor. Ukrayna, Türkiye'den boğazları Rus savaş gemilerine kapatmasını istedi ve bu da Türkiye'nin bölgesel barışı korumadaki rolünü vurguladı. Türk hükümeti 28 Şubat 2022'de kabul etti. Ancak birkaç Rus savaş gemisi Şubat ayının başlarında Karadeniz'e girdi. Ve Türkiye, Rusya'nın kendi limanlarına döndüklerini iddia etmesi durumunda Rus savaş gemilerinin Karadeniz'e girmesini engellemeyeceğini söyledi .
Montrö Sözleşmesi'nde savaş zamanında hangi gemilerin Karadeniz'e girebileceğini düzenleyen dört temel unsur bulunmaktadır:
 |
1- Türkiye, savaş halinde veya kendisi savaşa taraf olduğunda ya da başka bir ülkenin saldırısıyla tehdit edildiğinde, savaşan tarafların savaş gemilerine Boğazları kapatabilir.
2- Türkiye, savaş halindeki ülkelerin ticaret gemilerine boğazları kapatabilir.
3- Karadeniz'e kıyısı olan herhangi bir ülke - Romanya, Bulgaristan, Gürcistan, Rusya veya Ukrayna - boğazlardan savaş gemileri gönderme niyetini Türkiye'ye sekiz gün önceden bildirmelidir. Karadeniz'e kıyısı olmayan diğer ülkeler Türkiye'ye 15 gün önceden bildirimde bulunmalıdır. Sadece Karadeniz ülkeleri boğazlardan denizaltı gönderebilir, yalnızca önceden bildirimde bulunulması ve yalnızca gemilerin Karadeniz dışında inşa edilmesi veya satın alınması durumunda.
4- Boğazlardan aynı anda yalnızca dokuz savaş gemisinin geçmesine izin verilir ve gemilerin hem bireysel hem de grup olarak ne kadar büyük olabileceği konusunda sınırlamalar vardır. Hiçbir gemi grubu 15.000 metrik tonu geçemez. Modern savaş gemileri ağırdır, firkateynler yaklaşık 3.000 metrik ton ve muhripler ve kruvazörler yaklaşık 10.000 metrik tondur. Modern uçak gemileri geçmek için çok büyüktür ve zaten Türk kuralları uyarınca izin verilmez.
Türkiye Montrö Sözleşmesi'nin yetkilerini daha önce de kullanmıştır. II. Dünya Savaşı sırasında Türkiye, savaşan uluslara ait savaş gemilerine boğazları kapatmıştı. Bu, Mihver güçlerinin savaş gemilerini Sovyetler Birliği'ne saldırmak için göndermesini engellemiş ve Sovyet donanmasının Akdeniz'deki çatışmalara katılmasını engellemiştir.
Mevcut durumda, Türk hükümeti kendisini zor bir konumda buluyor, çünkü hem Ukrayna hem de Rusya kritik enerji ve askeri ticaret anlaşmalarında önemli ortaklar. 1952'den beri NATO üyesi olan Türkiye, Rusya'yı kızdırmadan Batı ile bağlarını güçlendirmek istiyor. Bu önemli boğazlar üzerindeki kontrolü, dengeleyici eylemini test edebilir.
